نشست علمی ویژه پژوهشگران با موضوع “فتودینامیک تراپی، محدویت های فعلی و رویکردهای جدید ” روز چهارشنبه 28 شهریور ماه 1403  در سازمان جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران برگزار شد.

به گزارش معاونت پژوهش و فناوری، در این نشست خانم فدورا خطیبی شهیدی دانشجوی دکترای بیوشیمی دانشگاه تهران و پژوهشگر گروه فتودینامیک به بررسی محدودیت ها و رویکردهای جدید حوزه فتودینامیک تراپی پرداخت.

فتودینامیک تراپی یک روش درمانی بر پایه تولید اکسیژن یگانه به واسطه تهییج ماده حساس به نور است که در نتیجه آن تخریب در سلول های سرطانی یا بدخیم رخ می دهد. اثربخشی این روش درمانی به فاکتورهای متعددی بستگی دارد از جمله مقدار دوز ماده حساس به نور، نوع آن و محلی از سلول که در آن قرار می گیرد، شدت، مدت و طول موج نور و میزان اکسیژن در دسترس. هر کدام از این عوامل محدودیت هایی برای استفاده این روش برای کاربردهای بالینی ایجاد می کند.

از فتودینامیک تراپی برای بیماری های غیر بدخیم مثل لیکن پلان، پریودنتیت، تصلب شراین، اختلالات عصبی، بیماری های گوارشی و غیره نیز استفاده می شود ولی در این موارد هدف تخریب سلول ها نیست و تنها تعدیل عملکرد سلول ها و در نهایت درمان بیماری مد نظر است.

یکی از چالش های مهم پیش روی فتودینامیک تراپی رساندن نور به عمق مشخصی از بافت است، برای این منظور از نور NIR، پرتوهای اشعه X ، نانوذرات رادیولومینسانس و نقاط کوانتومی استفاده می شود. طراحی ماده حساس به نور که بی نیاز از تحریک نور خارجی باشد، نانوذرات با رویکردهای بیولومینسانس که با واسطه آنزیم برانگیخته می گردند از رویکردهای جدید برای استفاده راحت تر از فتودینامیک تراپی است. برای حفظ کارایی فتودینامیک تراپی همواره به اکسیژن درون سلولی نیاز است از همین رو همراهی این روش با اکسیژن هایپرباریک، اکسیژن رسانی به محل تومور را افزایش داده و به دنبال آن درمان بهتر انجام می شود.

خانم خطیبی در پایان نشست علمی بیان کرد برای رسیدن به دوز مناسب درمان از نور و ماده حساس به نور از روش فتودینامیک تراپی مترونومیک استفاده می شود که در آن هم نور و هم ماده حساس به نور در دوزهای پایین طی چند ساعت تجویز می گردند، این روش در درمان تومورهای مغزی کارآیی دارد. همچنین هدفمند کردن حساس کننده نوری به سمت تجمع دریک اندامک خاص مثل میتوکندری می تواند اثربخشی و کارآیی آن را افزایش دهد. رویکردهای پیش رو برای استفاده گسترده تر از فتودینامیک تراپی در بالین بر روی بی نیازی از دستگاه های تابش نور خارجی و تولید اکسیژن داخل تومورهای عمیق استوار است و در حال گسترش می باشد.