نشست علمی ویژه پژوهشگران با موضوع “داروسازی به شیوه هایجکت: گامی نو در درمان هدفمند ” روز چهارشنبه   31اردیبهشت ماه 1404 در سازمان جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران برگزار شد.

به گزارش معاونت پژوهش و فناوری، در این نشست صلاح مرادی عضو پژوهشکده یارا به بررسی و معرفی سامانه‌های دارورسانی غیرمعمول و پیشرفته پرداخت که با الهام از سیستم‌های زیستی طبیعی، توانسته‌اند بر چالش‌ها و محدودیت‌های سامانه‌های دارورسانی سنتی غلبه کنند. در روش‌های مرسوم دارورسانی، به‌ویژه در درمان بیماری‌هایی مانند سرطان، زخم‌های مزمن، و بیماری‌های التهابی، همواره مشکلاتی مانند پخش غیراختصاصی دارو در بدن، عوارض جانبی شدید، دوز بالای مورد نیاز برای اثربخشی، و ناکارآمدی در عبور از سدهای بیولوژیکی (مانند سد خونی-مغزی) وجود داشته است. در این میان، استفاده از سیستم‌های سنتتیک مانند نانوذرات یا پلیمرها نیز علی‌رغم پیشرفت‌های بسیار، هنوز در رساندن دقیق دارو به بافت هدف، کنترل زمان آزادسازی، و تعامل با سیستم ایمنی دچار چالش هستند. 

در این نشست علمی، سامانه‌های نوینی مورد بررسی قرار گرفتند که با بهره‌گیری از خود سیستم‌های زیستی – یا به‌عبارتی «هایجک» سازوکارهای طبیعی بدن – به عنوان حامل یا ابزار تحویل دارو، گامی نوین در این حوزه برداشته‌اند. این سامانه‌ها شامل استفاده از سلول‌های زنده مانند ماکروفاژها و سلول‌های Tبرای رساندن دارو به محل تومور یا التهاب،استفاده از پلاکت ها به عنوان حامل برای دارو های ضد انعقاد در سکته مغزی، سلول‌های مهندسی‌شده برای تولید دارو در پاسخ به محرک‌های درون‌بدنی (مانند سطح گلوکز یا التهاب)، پوشش‌دهی نانوذرات با غشای سلول‌های سرطانی برای فرار از سیستم ایمنی و هدایت به تومور، و همچنین استفاده از ویروس‌ها یا ویروس‌مانندها (Virus-Like Particles) برای ساخت واکسن‌های هوشمند و تحویل آنتی‌ژن‌ها بود

همچنین نمونه‌های غیرمرسومی همچون استفاده از اسپرم‌ها به‌عنوان حامل فعال در درمان سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان، یا ایده‌های آینده‌نگرانه مانند استفاده از تخم حشرات، سلول‌های زامبی فعال‌شونده با CRISPR، یا ویروس‌های گیاهی به‌عنوان ناقل دارو مورد بررسی قرار گرفتند. این سامانه‌ها با بهره‌گیری از هوشمندی ذاتی سیستم‌های زنده، امکان تحویل دارو با دقت فضایی و زمانی بالا، عبور از سدهای بیولوژیکی، فرار از سیستم ایمنی، و کاهش دوز مصرفی را فراهم می‌کنند. در پایان ، این ارائه نشان داد که آینده دارورسانی نه صرفاً در ساخت نانوحامل‌های پیچیده، بلکه در شناخت عمیق‌تری از بیولوژی طبیعی و هدایت هوشمند آن به سوی اهداف درمانی نهفته است. این رویکرد نوین می‌تواند انقلابی در درمان‌های هدفمند ایجاد کرده و گامی مهم در پزشکی دقیق (Precision Medicine) باشد.